hudus delili ne demek?
Hudûs Delili
Hudûs delili, âlemin (evrenin) ezelî (başlangıcı olmayan) olmadığını, sonradan yaratıldığını (hâdis) ve dolayısıyla bir yaratıcısının (Allah'ın) varlığını ispatlamaya çalışan bir felsefi ve kelami delildir. Bu delil, varlıkların bir başlangıcı olduğu ve bu başlangıcın kendiliğinden olamayacağı prensibine dayanır.
Temel Argüman:
- Âlem Hâdistir: Âlemdeki her şey değişir, dönüşür, oluşur ve yok olur. Bu değişim ve dönüşüm, onların ezelî olmadıklarının, yani bir başlangıçları olduğunun kanıtıdır. Bir şeyin hâdis olması, onun bir sebebe ihtiyaç duyması demektir.
- Her Hâdisin Bir Muhdisi Vardır: Bir şeyin var olabilmesi için, onu var eden bir sebebe (muhdis) ihtiyaç vardır. Kendi kendine var olmak mümkün değildir.
- Âlemin Muhdisi Allah'tır: Âlemi yaratan bu muhdis, âlemin içindeki varlıklar gibi hâdis olamaz. Aksi takdirde, onu da var eden başka bir muhdise ihtiyaç duyulurdu ve bu sonsuza kadar devam ederdi (teselsül). Bu nedenle, âlemi yaratan muhdis, ezelî ve kendinden var olan bir varlık olmalıdır ki bu da Allah'tır.
Delilin Eleştirisi:
Hudûs delili, bazı felsefi eleştirilere maruz kalmıştır. Örneğin:
- Teselsül: Bazı filozoflar, her hâdisin bir muhdisi olması gerektiği argümanının, sonsuz bir neden-sonuç zincirini (teselsül) engellemediğini savunmuşlardır.
- Zaman: Delilin, zamanın başlangıcıyla ilgili varsayımları, modern fizik tarafından sorgulanmıştır.
İlgili Kavramlar:
- Âlem: Evren, kâinat. (Âlem)
- Hâdis: Sonradan olan, yaratılmış olan. (Hâdis)
- Ezelî: Başlangıcı olmayan. (Ezelî)
- Muhdis: Yaratan, var eden. (Muhdis)
- Teselsül: Sonsuz neden-sonuç zinciri. (Teselsül)